کولیس ابزاری است برای اندازه گیری دقیق قطر و طول داخلی، خارجی و عمق مورد استفاده قرار میگیرد. این ابزار کاربرد های بسیار وسیعی در مهندسی، پزشکی و صنایع مختلف دارد. کولیس ابعاد را به طور مستقیم و با دقت بالا اندازه گیری می کند. نحوه خواندن اندازه ها به نوع سنجش آن کولیس بستگی دارد. نوع سنجش کولیس به سه دسته تقسیم می شود نوع متداول آن به اسم کولیس ورنیه یا معمولی و یا کولیس ساده معروف است و نوع دیگر آن که کمی شبیه به ساعت است به کولیس ساعتی یا عقربه ای معروف است و نوع پیشرفته آن، کولیس دیجیتال یا رقمی است. کولیس دیجیتال دقیق ترین نوع کولیس موجود در بازارمی باشد و اینکه کاربرد آن نسبت به کولیس ورنیه و کولیس ساعتی بسیار آسان تر می باشد. دامنه اندازه گیری 0 تا 15 سانتی متری و 0 تا 20 و 0 تا 30 سانتی متری از سایز های متداول و پر مصرف کولیس ها هستند. دقت اندازه گیری کولیس نیز معمولا یک صدم و دو صدم میلی متر یا 0.0005 و 0.001 اینچ است.
انواع کولیس:
کولیس داخلی(Inside calipers)
این نوع از کولیس برای اندازه‌گیری ابعاد داخلی اشیا به کار می‌رود. با توجه به شکل شاخک های کوتاه به این منظور استفاده میشوند.
کولیس خارجی(Outside calipers)
این دسته از کولیس‌ها برای اندازه‌گیری ابعاد خارجی به کار می‌روند. به کارگیری این وسیله قابلیت تکرار پذیری و نیز دقت بالایی دارد. در اندازه‌گیری ابعاد بزرگ همچون قطر یک لوله بزرگ بسیار مفید می‌باشد.شاخک های بلند برای اینکار مناسب است.
کولیس ورنیر:
این نوع معروفترین نوع کولیس است. در بیشتر کارگاه‌ها و آزمایشگاه‌ها از کولیس ورنیر استفاده می‌شود. شکلی که در بالا دیدید، یک کولیس ورنیر به همراه نام اجزای آن است. مخترع این کولیس، ریاضی‌دانی به نام کولیس ورنیر بوده است. وی مقیاس ورنیر را ابداع کرد که در این نوع کولیس هم استفاده می‌شود. کولیس ورنیر برای اندازه‌گیری قطر داخلی یا خارجی اجسام بسیار مناسب است زیرا دهانه‌های آن به راحتی ثابت می‌مانند. بیشتر کولیس‌های ورنیر تا ۳۰ سانتی‌متر را با دقت دو صدم میلی‌متر اندازه‌گیری می‌کنند. این کولیس‌ها قابلیت اندازه‌گیری قطر داخلی، قطر خارجی، عمق و گام را دارند.
نحوه خواندن کولیس ورنیر:
پس از تنظیم کردن کولیس برای اندازه گیری ابتدا مقدار عدد صحیح را میخوانیم، آخرین خط از درجه بندی روی قسمت ثابت کولیس مقدار عدد صحیح را به ما نشان می دهد.(در مثال زیر 12 میلی متر ) سپس نوبت به مقدار اعشاری میرسد، این عدد را باید از روی قسمت متحرک کولیس خواند به این صورت که از صفر شرو کرده و تا اولین خط از قسمت های ثابت و متحرک که روی هم قرار بگیرند می شماریم و این نیز مقدار اعشاری ما خواهد بود. که البته بسته به دقت اندازه گیری کولیس این مقدارمیتواند دوتا دوتا یا 5 تا 5 تا حرکت کند در شکل زیر به این خاطر که دقت اندازه گیری کولیس ما 0.02 است این اندازه ها دوتا دوتا جلو رفته و به 0.76 می رسد و در آخر اندازه مهره ما 12.76 میلی متر است.
کولیس عقربه‌ای:
شکل کولیس عقربه ای را در زیر می‌بینید. بسیار شبیه به کولیس ورنیر است با این تفاوت که به جای درجه‌بندی خطی، یک عقربه برای نمایش طول دارد. عقربه با استفاده از یک چرخ دنده و یک سطح دندانه‌دار کار می‌کند. انواع کولیس عقربه‌ای می‌توانند بین ۱۵ سانتی‌متر تا ۳۰ سانتی‌متر را با دقت بین دو صدم میلی‌متر تا یک هزارم میلی‌متر اندازه‌گیری کنند.
کولیس دیجیتال:
این آخرین فناوری به کار رفته در ساخت کولیس است. کولیس دیجیتال شبیه به کولیس عقربه‌ای است با این تفاوت که به جای عقربه یک صفحه نمایشگر دارد و طول بر روی آن نمایش داده می‌شود. کمترین دقت این نوع کولیس‌ها در حد یک صدم میلی‌متر است و معمولاً از سایر انواع کولیس دقیق‌تر هستند. علاوه بر این، می‌توانند طول را در واحدهای مختلف (متر، اینچ، فوت، …) نمایش دهند. یک دکمه صفر هم دارند که در هر نقطه‌ای می‌توان عدد نمایشگر را صفر کرد. برخی از کولیس‌های دیجیتال به کامپیوتر هم متصل میشوند تا بتوان اطلاعات را مستقیم به یک فایل اکسل انتقال داد.
کولیس جنی یا پرگاری:
این نوع کولیس برای خط انداختن بر روی چوب یا فلز مورد استفاده قرار میگیرد و قابلیت اندازه‌گیری ندارد. با استفاده از این کولیس می‌توان فواصل را مقایسه کرد یا اینکه بخشی از فلز را برای برش مشخص نمود.
کولیس فنردار:
این نوع کولیس همانند کولیس پرگاری است ولی برای خط انداختن از آن استفاده نمی‌شود. با این نوع کولیس می‌توان اندازه‌گیری انجام داد ولی باید از یک خط کش دیگر استفاده نمود یعنی اینکه خود کولیس درجه‌بندی ندارد. این نوع کولیس می‌تواند بین ۷ سانتی‌متر تا ۳۰ سانتی‌متر را اندازه‌گیری کند. هر چند امروزه از این نوع کولیس کمتر استفاده می‌شود ولی در صورت داشتن مهارت، به خوبی می‌توان از آن بهره برد.